Boş Şerif Paşa, Nemrut Mustafa ve Kambur İzzet

1.Kürt Şerif Paşa’nın İsveç Kralı II.Oscar’ın karşısında esas duruşu

Geçen hafta İsveç Krallığı’nın Kürtçülük faaliyetlerine verdiği desteği anlatan bir yazımız yayınlanmıştı. O yazıda İsveç’in Kürt seçkinlerine özel ilgisini sıralamaya çalışmıştık. Bu hafta Kürt Şerif Paşa örneğinden hareketle İsveç’in Kürtçülük ilgisinin cemaziyülevvelini ele almış olacağız.

Ressam Axel Jungstedt, İsveç Kralı II.Oscar ile Osmanlı Devleti’nin İsveç Büyükelçisi Kürt Şerif Paşa’nın bir resmini yapar.

Ömer Seyfettin’in ‘Pembe İncili Kaftan’ hikayesindeki asil duruşlu elçi ile bu esas duruş resmi arasında 180 derece zıtlık vardır. Batı işbirlikçisi Kürt Şerif Paşa, Kürtçülük’ün bir Batı projesini olduğunu simgeleyecek şekilde Kral II.Oscar’ın karşısında esas duruşta.

2.Yakın plan Kürt Şerif Paşa

Osmanlı Devleti’nin İsveç Stockholm elçisi Kürt Şerif Paşa iki yüzlü bir siyasetçidir.

Mekteb-i Sultani-Galatasaray Lisesi’nin ardından Paris’te Saint-Cyr Askeri Akademisi’nde eğitime gönderilir. Babası Kürt Sait Paşa, Sultan Abdülhamit Han’ın güvendiği bir devlet adamı olduğu için Kürt Şerif Paşa bürokraside kısa sürede yükselir. Abdülhamit Han’ın yaverliğini yapar. Genç yaşta Büyük Kulüp üyesi olur. Avrupa başkentlerine askeri ateşe olarak gönderilir. 1898 yılında Stockholm Büyükelçisi olur.

Stockholm’de elçiyken hem Abdülhamit Han’a özel jurnaller gönderir, hem de Jön Türkler’in koruyuculuğunu yapar.

‘Meşrutiyet’ adlı Fransızca-Türkçe aylık bir dergi çıkarır. Diğer yandan Batı işbirlikçisi Hürriyet ve İtilafçı ‘Serbesti’ çevresiyle işbirliği yapar. Başlangıçta paralel hareket ettiği İttihatçılar’la polemiklere girer.

İttihatçılar’ın milliyetçiliğini eleştirir, buna karşılık kendisi Kürtçülük yapar. Bunun üzerine İttihatçılar, Servet-i Fünun dergisinde Kürt Şerif Paşa’nın jurnalciliğini belgeleyen yayınlar yapar.  

Orhan Koloğlu ‘Üç İttihatçı’ adlı kitabında anlattığı üç ittihatçıdan biri Kürt Şerif Paşa’dır. Koloğlu, Kürt Şerif Paşa’nın, ‘eylemcilikten uzak, kafası karışık bir salon entelektüeli olduğunu’ söyler. 

Kürt Şerif Paşa, Osmanlı Islahatı Esasiye Fırkası adında bir parti kurar. Daha sonra partisini kapatarak Hürriyet ve İtilaf Fırkası’na katılır.

3.Birinci eşi Kavalalı Hanedanı’na mensup, ikinci eş İtalyan

Kürt Şerif Paşa’nın birinci eşi Emine Halim, Kavalalı Hanedanı’na mensup bir prensestir. Emine Halim, Kürt olmadığı olduğu halde Kürt Şerif Paşa’nın hatırına Kürt Kadınları Teali Cemiyeti’nin başkanlığını üstlenir. Emine Halim, Kavalalı Hanedanı’nın en zengin mensuplarından biridir.

Ali Birinci, İslam Ansiklopedisi’nde Kürt Şerif Paşa’nın Eduvige Pairani ile ikinci evliliğini yaptığını yazar. Bu evliliğinden olan Melek Hanım, İtalyan asilzadesi Kont Pelorini Manzoni ile evlenir. Paşa’nın torunlarından birinin adı Antonietta Kerimee’dir.

4.Boş Şerif’ değil ‘Boş Herif’

Emine Halim’in serveti dolayısıyla Kürt Şerif Paşa İsveç’te şatafatlı bir hayat yaşar. İsveç Kralı II.Oscar’la yakın dostluk kurar. Şatafatlı hayatı İsveç ve Avrupa sosyetesinde büyük ilgi görür. Kürt Şerif Paşa sosyete tarafından ‘Bo Şerif’ olarak adlandırılır. ‘Bo Şerif’ ‘Güzel Şerif’ anlamına gelmektedir.

Paşa, Kürtçülük yapıp Türkiye aleyhine çalışmaya başlayınca muhalifleri Paşa’yı ‘Bo Şerif’ değil ‘Boş Herif’ olarak adlandırmaya başlar. Hatta Süleyman Nazif, Kürt Şerif Paşa’yı eleştiren ‘Bo Şerif’ adlı bir kitapçık yayınlar.

Kapakta, eserin adının hemen altında “Stockholm eski büyükelçisi jurnalci Şerif Paşa’nın şahsı ile sülalesinin hayat hikayesini anlatan risaledir” sözleri vardır. Kitap “Bazı suratlar vardır ki ne kadar gizlemek istenseler de yine en çirkin çizgileri ile ortalıkta görünürler. Şerif Paşa bunlardandır ve bunların en alçak ve iğrençlerindendir” cümlesi ile başlar.  

5.Kürt Şerif Paşa ve Sevr Antlaşması

Kürt Şerif Paşa’nın Sevr Antlaşması sürecinde Kürtler adına yaptıklarını Murat Bardakçı’dan özetleyelim.

1914 yılında Paris’ten Monako’ya taşınır. Bu dönemde ‘Kürdistan Kralı’ olma hayaline kapılır.  

Osmanlı Devleti, Birinci Dünya Savaşı’ndan yenik çıkmıştır. Gayrimüslim azınlıklar yenilmiş Osmanlı’dan toprak istiyordu. Kürtçüler de bu kervana katıldı. Kürt Teali Cemiyeti bu düşüncenin merkeziydi. Cemiyet, Sevr Antlaşması’nda taraf olmak ister. Kürdistan Teali Cemiyeti, Kürt Şerif Paşa’yı ‘Kürt delegesi’ yapar. Bir zamanlar büyükelçisi olarak temsil ettiği Osmanlı Devleti’nden toprak koparmaya çalışır.  

‘Kürt delegesi’ sıfatıyla Ermeniler’in temsilcisi Boğos Nubar Paşa ile “bağımsızlık belgesi” imzalar. 

Sevr’in taslağının Osmanlı diplomatlarına verildiği resmi toplantıda, galip devlet temsilcilerinin yanında Kürt Şerif Paşa da vardır.

Hayali, kurulacak Kürdistan’a kral olmaktır.

Şerif Paşa, 18 Ocak 1920 tarihinde İngiltere Dışişleri Bakanı Lord Curzon’a gönderdiği mektupta ‘özerklik’ talebinde bulunur.

6.Kürt Şerif Paşa’nın halasının kocası Nemrut Mustafa

Nemrut Mustafa Paşa, Kürt Said Paşa’nın kız kardeşi, Kürt Şerif Paşa’nın halası Safiye Hanım ile evlenir.

Nemrut Mustafa Paşa’nın çocuklarından Albay Aziz Yamulki, Sultan Vahdettin’in yaveri olur. Nemrut Mustafa’nın kızı Dr. Encum Yamulki ise 1919 yılında Kürt Kadınları Teali Cemiyeti’ni kurucularından olur. Kürt Kadınları Teali Cemiyeti’ni başkanlığını Kürt Şerif Paşa’nın hanımı Kavalalı Hanedanı’ndan Emine Halim’in yaptığını yukarıda söylemiştik.

Nemrut Mustafa, Mütakere sırasında kurulan Divan-ı Harb-i Örfi’ye üye olarak atanır, daha sonra Damat Ferit Paşa zamanında mahkeme reisi olur.

İttihat ve Terakki, Boğazlıyan, Elazığ Ermeni Tehciri yargılamalarında bulunur. Özellikle reislik yaptığı davalarda hukuku hiçe sayması nedeniyle halk arasında ‘Nemrut Mustafa’ diye anılır. Yalancı şahitler bularak Boğazlıyan Kaymakamı Kemal Bey ve Urfa Mutasarrıfı Nusret Bey’i idam ettirir.

Nemrut Mustafa, Milli Mücadele sürecinde de boş durmaz. Atatürk ve Milli Mücadele liderlerine gıyaben idam kararı veren mahkemenin reisidir.

7.Hatime: İngiliz işbirlikçisi Kambur İzzet de ailedendir

Kürt Şerif Paşa’nın babası Kürt Said Paşa’nın kardeşlerinden biri padişah yaverliğinde bulunan Miralay Süleyman Paşa’dır. Diğer kardeşi ise Birinci Tevfik Paşa Hükümeti zamanında Evkaf Nazırlığı yapan Kambur İzzet’tir.

Kambur İzzet, 15 Mayıs 1919 tarihinde İzmir’in Yunanlılar tarafından işgalinde tam bir işbirlikçi gibi hareket etmiştir. İşte Nemrut Mustafa, bu Kambur İzzet’in eniştesidir.

Kambur İzzet’in torununun bugün orta dereceli bir ünlü olduğu konusunda duyumlarımız varsa da biz bunu kesin bir veri olarak kabul edemiyoruz. Birilerinin bu tür iddiaları araştırması gerekir.

Her şeyi benden beklememek lazım.