1.Şanlıurfa’nın renkli siyaset dünyası
Şanlıurfa’da siyaset hakikaten renkli… 2011 Genel Seçimi’nde başarılı olan Ak Parti, şimdiki Belediye Başkanı Eşref Fakıbaba’yla değil, vali Celalattin Güvenç’le seçime giriyor. CHP Hale Soran, MHP ise Şanlıurfaspor Eski Başkanı Mustafa Kemal Saraçoğlu ile seçime giriyor.
Şanlıurfa halkı; BDP adına Diyarbakır Belediye Başkanı Osman Baydemir’in seçime girmesiyle ilk defa ‘etno-politik’ bir heyecan yaşıyor.
2.Siverek’te seçim sonucunu Bucak Aşireti belirliyor
Bucak Aşireti, Güneydoğu’da önemli bir aşiret… Aşiret’in önemi sadece sayısal çokluktan kaynaklanmıyor. Bucak Aşireti, önemli bir siyasi aktör olarak da Kürt Siyaseti’nde yer alıyor.
Bucaklar ile PKK’nın çatışması
Bucaklar ile PKK’nın arası on yıllardır açık…
Yıllar yıllar önce PKK, Bucak Aşireti’nin reisi Celal Bucak’ın evini basıp üç kişiyi öldürdü. O günden sonra Bucaklar PKK’yla mücadele eden aşiret kimliğiyle öne çıktı.
Geçtiğimiz günlerde ilk defa iki taraf arasında bir yakınlaşma oldu. Bucaklar’la BDP arasında ittifak görüşmeleri bile yapıldı. Görüşmeler sonuçsuz kalsa bile bu yakınlaşma Güneydoğu tarihinde önemli bir virajı işaret ediyor.
3.Sertaç Bucak ve Kürt Platformu
Bucak Ailesi’nin Kürtçü kanadını temsil eden Sertaç Bucak ise kuracağı Barzanici partinin ön hazırlıklarını tamamladı. Hareket şimdilik, Kürt Platformu adıyla anılıyor.
Sertaç Bucak, uzun yıllar Avrupa’da yaşadı. Yurtdışından geldikten sonra Hak-Par Genel Başkanı oldu. Hak-Par’da başarılı olamadı, istifa etti. Şimdi babası Faik Bucak’ın kurduğu Türkiye Kürdistanı Demokrat Partisi’ni diriltmeye çalışıyor.
4.Şanlıurfa’da Aşiret-Siyaset İlişkileri Tarihi
TBMM’nin 1. döneminde Suruç’ta Berazi Aşiret Konfederasyonu reisi Şahinbeyzade Bozan Bey milletvekili seçildi.
2. dönemde Siverek Müdafaai Hukuk Cemiyeti başkanlığını yürüten Bucak Aşireti reisi Cudi Paşa ve aynı aşiretten son Osmanlı Meclisi Mebusan üyesi Ali Fuat Efendi ile Halil Fahri Bey TBMM’de yer aldı.
2, 3 ve 4. dönemde Siverek’te Milli Mücadele’ye destek veren Kırvar Aşireti reisi Odabaşızade Mahmut Efendi Meclis’e girdi.
Aşiretler; ‘Çok Partili Dönemi’ çok sevdi
Aşiretler; 1946 seçiminde siyaset sahnesine daha aktif olarak girdiler… 1946 seçimlerinden sonra yapılan ara seçimle Meclis’e giren Bucak Aşireti’nden diş hekimi Hasan Oral 25 yıl TBMM’de yer aldı. 1950 ve 1954 seçimlerinde Oral Urfa’dan DP mebusu seçilirken, amcasının oğlu Remzi Bucak Diyarbakır’dan seçildi.
1950 seçimlerinde Şeyhanlı Aşireti reisi Ömer Cevheri ve aşiret sayılabilecek geniş bir aileden hukukçu M.Celal Öncel DP’den Meclis’e girdi.
1957 seçimlerinde CHP Şanlıurfa’daki milletvekillerinin tamamını çıkardı. Suruç’tan Şeddadi Aşireti reisi Aziz Gökkan ve Dinai Aşireti’nden Ömer Yüksel ile Siverek’ten Kırvar Aşireti’nden Abdurrahman Odabaşı seçildi.
27 Mayıs 1960 askeri darbesinden sonra Kurucu Meclis’te Dinai Aşireti’nden Sabri Kılıç, Badıllı (Beydilli) Aşireti’nden Avukat Kemal Badıllı yer aldı.
1965 seçimlerinde Şeyhanlı Aşireti’nden Avukat Necmettin Cevheri meclise girdi.
1969 seçimlerinde Karakeçili Aşireti’nden Avukat Bahri Karakeçili ve Bazıki Aşireti’nden Mehmet Aksoy girdi.
1973 seçimlerinde Bazıki Aşireti’nden Belediye Başkanı Mustafa Kılıç DP’den, Bucak Aşireti’nden Mehmet Celal Bucak ve Milli Aşireti’nden Halil Milli AP’den, Avukat Celal Paydaş CHP’den milletvekili seçildiler.
1977 seçimlerinde bunlara eklenen figür ise Arap aşiretlerince desteklenen MSP’li Salih Özcan oldu.
12 Eylül 1980 sonrası
12 Eylül 1980 askeri darbesinden sonra siyasi hayatın normalleşmesini takiben listelerde aşiretlerin yeni isimleri yer aldılar. 1991 ve 1995 seçimlerinde Bucak Aşireti’nden Sedat Bucak ve Şeyhanlı Aşireti’nden Fevzi Şıhanlıoğlu DYP’den; İzollu Aşireti’nden Zülfikar İzol ve Kırvar Aşireti’nden Ahmet Kırvar RP’den; Picanlı Aşireti’nden Abdurrezzak Yavuz ve Şeyhanlı Aşireti’nden Seyit Eyüboğlu ANAP’tan Meclis’e girdi.
Bu dönemlerde Şeyhanlı Aşireti Meclis’e Şanlıurfa’dan üç milletvekili göndermiş oldu.
1999 seçimlerinde ise Arap aşiretlerinin desteğini alan Mehmet Yalçınkaya Meclis’e girdi.
2002 seçimlerinde Ak Parti’nin listesinde aşiret vurgusu yapılan milletvekilleri İzollu Aşireti’nden Zülfikar İzol ve Suruç Şeyhanlılar’ından Mahmut Kaplan’dı. Bağımsız aday Sabahattin Cevheri, 18 bin oyla Meclis’e geldi.
2002 seçimlerinde MHP de Muzaffer Çakmaklı ile Şanlıurfa’dan milletvekili çıkardı. Muzaffer Çakmaklı, Hilvan’daki Hacı Musa Aşireti’ne mensup bir politikacı. 1980 öncesinin eski bakanı Mustafa Kılıç da aynı aşirete mensuptu.
MHP’de Genel Sekreter Yardımcılığı yapan Çakmaklı’nın 2011 sonrası ‘KCK tutuklamaları’ sırasında yaptığı çıkışı, tarih bugün doğruluyor. Çakmaklı, ‘KCK tutuklamaları’nın kantarın topuzunu kaçırdığını, BDP’de sivil siyaset yapmanın bile önünün kesildiği uyarısını yapmıştı.
2011 Genel Seçimleri’nde Ak Parti Faruk Çelik’i liste başı yaparak, büyük bir başarı kazandı. Başbakan Erdoğan’ın bu seçimde genel olarak aşiret reislerini aday yap-ma-ması ilginç bir deneydi. Ak Parti kurucusu İzol Aşireti reisi Zülfikar İzol’un liste dışı bırakılması şaşırtıcı olmuştu. Ak Parti, aşiret reislerinden uzak durmasına rağmen Şanlıurfa’da başarılı oldu.
5.Güneydoğu’da kent ve feodalite’nin dönüşümü
Cemevi ve Taziye Evi
Türkiye Sosyolojisi’nde ‘Cemevi’; Aleviler için yeni bir formatla şehir hayatında kendine yer buldu. Kürtler de ‘Taziye Evi’ ile yeni bir yapı oluşturdu.
‘Taziye Evi’; Kürtler’in de dil ve kültür olarak dahil olduğu Fars Kültürü’ndeki ölüm sonrası ‘yas motifi’nin hayata yeni bir yansıması.
Fars Kültürü’ndeki ‘yas motifi’ Şiiler’de Kerbela Matemi şeklinde görülüyor. Murathan Mungan’ın ‘Taziye’ adlı eserinde ‘yas motifi’nden yararlanarak Taziye geleneğini yeniden üretir.
S.Hüseyin Nasr da ‘İslam Sanatı ve Ruhaniyeti’ adlı eserinde Taziye geleneği ve ‘yas motifi’nin töresel öneminin altı çizer. Şii kökenli Nasr, Taziye geleneğinin İslam Sanatı’na kaynaklık edebileceğini öne sürer. Ancak matemi yasaklayan Geleneksel İslam’ın bu iddiayı benimsemesi imkansız.
Köy Odası’ndan Aşiret Derneği’ne
Güneydoğu’da aşiret bazında değişimler daha lokal kurumsallaşmalara yol açmış. Özellikle 1990’lı yıllarda sosyolojik olarak aşiret’ten küçük aile yapısına evrilme görüldü. Bu süreçte aşiret mensuplarının dayanışması için ‘Bazıki Aşireti Yardımlaşma ve Dayanışma Derneği’ ve ‘Haltanlı Odası’ gibi oluşumlar ortaya çıktı.
İnternet ve yerel televizyonlarda aşiretler
Aşiret yapıları, bilgi çağının imkanlarından faydalanıyor. Yerel televizyon kanallarında ve internette aşiret yapılarının yansımaları görülebiliyor. Artık birçok aşiretin internette web sayfası var. Facebook ve twitter’da aşiret içi iletişimler çoğalırken, sosyal medyanın kullanımı aynı zamanda dışa açılmayı da beraberinde getiriyor. Aşiret forumlarının varlığı da yer yer gözlemleniyor.
5.Hatime: Türk aşiretleri şimdi daha çok ‘Türkiyeli’
Evet Şanlıurfa’da siyaset hakikaten renkli… Güneydoğu’nun toplumsal olgusu aşiret yapıları en açık şekilde Şanlıurfa’da kendini gösteriyor. Bu yüzden Şanlıurfa siyaseti ayrıca renklidir. Şanlıurfa’da Kürt ve Arap aşiretlerinin yanı sıra önemli miktarda da Türk kökenli aşiret var. Bir kısım Türk aşiretlerinde yakın zamana kadar Türkçe önemli bir sorundu. Ancak iletişim araçlarının çoğalması, artık Türkçe’nin öğrenilmesini de kolaylaştırdı.
Türk kökenli aşiretler’in genç bireyleri kendini daha çok ‘Türkiyeli’ ve ‘Türk’ hissedebiliyor.
PKK giderek meşrulaşıyor
Kürt Sorunu ile ilgili olarak Ermeniler’in gözlemleri önemli… Artık tartışma programlarının hepsinde bir Ermeni konuşmacı görebiliyoruz: Etyen Mahçupyan, Hayko Bağdat, Markar Eseyan…
Etyen Mahçupyan, PKK’nın Türkiye içinde meşrulaşmasıyla gelecekte daha geniş bir çerçevede siyasi aktör olabileceğini söylüyor.
Barış Süreci’yle Muş, Bitlis ve Bingöl’de ikincil durumda olan PKK-BDP, giderek popülarite kazanıyor. Ak Parti bu bölgelerdeki belediye seçimlerini yine kazanacak ama zorlanacak.
Van seçimi, Ak Parti’ye bölgede nefes aldıracak gibi görünüyor. Şanlıurfa’da Osman Baydemir’le yarışacak olan Ak Parti, yanlış aday tercihine rağmen seçimin favorisi.
Bölgenin ilginç bir rengi: ‘Arap Ülkücüler’
Şanlıurfa’da Kürt oylarının bir kısmını BDP alırken, Türk aşiretlerinin tamamına yakını Ak Parti’nin yanında. MHP özellikle Arap aşiretlerinden destek alıyor.
MHP adına politika yapanların ‘Arap jeopolitiği’ne kafa yorması gerekiyor. Araplar hakkında genel yanlışları tekrarlayan bazı partililerin Şanlıurfa’dan İzmir’e uzanan ve özellikle Hatay, Mersin ve Şanlıurfa’da öne çıkan ‘Arap Ülkücüler’i rencide etmeye hakkı yok.
Emir Şekib Aslan’dan Ali Başanba’ya, Uceymi Paşa’ya ve Türk yanlısı Arap öncüleri saygıyla anmak, her Türk’ün boynunun borcudur.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder